“Ο φόβος του Θεού είναι αρχή της αρετής, ο οποίος φόβος, ως λέγουσι, γεννάται από την πίστιν, και σπείρεται εις την καρδίαν του ανθρώπου, όταν ο νους αυτού, αφού αποχωρισθή από τον περισπασμόν του κόσμου, και συνάξη τους συλλογισμούς αυτού, τους περιπλανωμένους τήδε κακείσε, καταγίνηται εις την μελέτην της μελούσης αποκαταστάσεως της ψυχής.”
«Ο φόβος του Θεού είναι αρχή της αρετής,…»
Ο πρώτος λόγος του Αγίου Ισαάκ αναφέρεται στην αποταγή (δηλαδή στην απάρνηση του κόσμου) και στην μοναχική πολιτεία. Και ενώ το κείμενο γράφτηκε για μοναχούς, όπως βεβαίως και ολόκληρο το σύγγραμμα, εμείς το διαβάζουμε για να περιηγηθούμε στη σοφία του πνεύματος και να αντιληφθούμε, κατά το δυνατόν, την λειτουργία του πνευματικού κόσμου.
Η αξιοποίηση των γνώσεων που μας παρέχει απλόχερα και καταιγιστικά ο Άγιος, εξαρτάται από την ο προσωπική διάθεση για πρόοδο. Ωστόσο, επειδή πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος παρανόησης, η σύνεση επιβάλλει την συμβουλή του πνευματικού μας πατρός όχι μόνο στα κείμενα αυτά, αλλά και σε κάθε κείμενο πνευματικής ζωής (ιδιαίτερα του διαδικτύου!).
«Ο φόβος του Θεού είναι αρχή της αρετής». Η Οσία Σοφία της Κλεισούρας έλεγε «εάν φόβον Θεού έχετε, δεν παθαίνετε τίποτε». Όταν η σκέψη μας πηγαίνει στον Θεό, πρέπει να διακατέχεται από δέος, σεβασμό φόβο. Η υποβίβαση του Θεού στην κατηγορία του «αγαπούλη παππού», δίνει στον διάβολο το καλύτερο εργαλείο κατασκευής προφάσεων και δικαιολογιών της αμαρτίας, αφού πλέον εύκολα ψιθυρίζει και κυρίως πείθει ότι «ο Θεός είναι αγάπη και καταλαβαίνει την αμαρτία / και δεν πειράζει η αμαρτία διότι είσαι άνθρωπος και το καταλαβαίνει ο Θεός και συγχωρεί / και μην ανησυχείς διότι έχεις δικαίωμα και εσύ λίγο να αμαρτήσεις / και σε συμπονά Θεός που θα κάνεις την αμαρτία / και σιγά την αμαρτία αφού όλοι την κάνουν / και ο Θεός είναι αγάπη και να μην είσαι υπερβολικός… κλπ κλπ».
Και κάπως έτσι ξεκινά το τρενάκι των αμαρτιών, καθώς κάθε αμαρτία γεννά την επόμενη και η επόμενη την μεθεπόμενη και πάει λέγοντας. Και ο κακόμοιρος ο άνθρωπος δεσμεύεται στο σκοτάδι και στεναχωριέται χωρίς όμως να μπορεί να αντιδράσει. Μας συμβαίνει αυτό που ακούμε στους εσπερινούς όλο τον χρόνο αλλά εντονότερα προβάλλεται την Μεγάλη Τεσσαρακοστή «Μη εκκλίνης την καρδίαν μου εις λόγους πονηρίας, του προφασίζεσθαι προφάσεις εν αμαρτίαις».
Είναι μεγάλη παγίδα και περιφανής νίκη του διαβόλου όταν συνηθίσει η καρδιά μας να παράγει προφάσεις και δικαιολογίες για την αμαρτία (αφού ο Θεός είναι καλούλης και αγαπούλης)! Βεβαίως ο Θεός έχει αγάπη (στην κυριολεξία ο Θεός ΕΙΝΑΙ αγάπη και όχι απλώς έχει αγάπη), αλλά όχι αγάπη όπως την εννοεί ο εύκολα προφασιζόμενος άνθρωπος. Σε άλλη ομιλία ο Άγιος εξηγεί την έννοια της αγάπης του Θεού, όποτε θα την αναλύσουμε σε εκείνο το σημείο.
Για να κλείσουμε όμως έστω και προσωρινά το θέμα τη αγάπης, το ζητούμενο δεν είναι εάν ο Θεός έχει ή είναι αγάπη, αλλά εάν εμείς αγαπάμε τον Θεό. Διότι ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας διασώζει έναν φρικτό λόγο του Χριστού (Κεφ.14, στιχ.21) «ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με· ὁ δὲ ἀγαπῶν με ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ ἐγὼ ἀγαπήσω αὐτὸν». Δηλαδή όποιος τηρεί τις εντολές Μου, αυτός Με αγαπάει.
Και όποιος υπό αυτή τη συνθήκη Με αγαπάει, αυτόν αγαπάει και ο Πατέρας και εγώ ο Χριστός! Δηλαδή όποιος δεν τηρεί τις εντολές Μου (με διάφορες λογικές προφάσεις), αυτός δεν Με αγαπάει και θέτει ο ίδιος περιορισμούς στην αγάπη του Θεού προς το πρόσωπό του. Διότι ο Θεός ενώ συνεχίζει να αγαπάει τον άνθρωπο, ο άνθρωπος αρνείται στον Θεό την αγάπη αυτή! Γι΄ αυτό και ο Θεός μη θέλοντας να παραβιάσει την ελεύθερη απόφαση (απόρριψη) του ανθρώπου, δεν επεμβαίνει πλέον συχνά στη ζωή του ανθρώπου με αποτέλεσμα ο διάβολος να κυριαρχεί! Τα λόγια περιττεύουν μπροστά στον ξεκάθαρο και απόλυτο λόγο του Χριστού.
Για να επιστρέψουμε στον Άγιο μας, ο φόβος του Θεού είναι η σωστή βάση εκκίνησης της πνευματικής ζωής. Μα, θα πει κάποιος, στα κηρύγματα συχνά ακούμε ότι ο Θεός δεν θέλει τον φόβο μας αλλά την αγάπη μας. Όταν λέμε φόβο δεν εννοούμε τρόμο και πανικό αλλά δέος και συναίσθηση ότι τα πάντα βλέπει και καταγράφει ο Θεός και κάποτε θα δώσουμε λόγο για κάθε πράξη ή σκέψη μας. Αυτή ακριβώς η κρίση του Θεού στις προδοσίες μας απέναντί Του, στις αμαρτίες μας δηλαδή, είναι που ονομάζουμε φόβο του Θεού. Φόβος Θεού = Φόβος της κρίσεως μας.
Η αλλοίωση του νοήματος ή/και παντελής απαξίωση του φόβου προς τον Θεό από μερίδα της σύγχρονης «θεολογικής και ποιμαντικής» πρακτικής, μετατρέπει τον πιστό χριστιανό σε εύκολο θύμα του διαβόλου και της αμαρτίας.
Με αυτή τη φράση ξεκινάει ο Άγιος Ισαάκ το ασκητικό του σύγγραμμα και όπως είδαμε μας δίνει μία πολύ καλή βάση επανεκκίνησης του εαυτού μας. (… έπεται συνέχεια…)